ارزیابی کشت مخلوط ذرت (zeamays l.) - لوبیا (phaseoluse valgarisl) با نگرش خاص بر رقابت گیاهی

کسب حداکثر مزیت عملکرد در کشت های مخلوط، مستلزم درک دقیق اثرات متقابل گیاهی می باشد. برای این منظور آزمایشی بر اساس رقابتی فاکتوریل دومتغیره و در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با 17 تیمار و در چهار تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از کشت های خالص ذرت در سه تراکم 3.2، 5.3 و 7.4 بوته در متر مربع، کشت های خالص لوبیاچیتی در سه تراکم 10، 16 و 22 بوته در متر مربع وکشت های نخلوط به صورت فاکتوریل کاملی از ترکیب دوتایی کشت های خالص دوگونه. دو تیمار اضافی (کشت خالص ذرت و کشت خالص لوبیا به ترتیب در تراکم های 9.5 و 28 بوته در متر مربع) نیز در نظر گرفته شد. آرایش کاشت در کشت های مخلوط به صورت ردیف های متناوب و ثابت بود. نتایج به دست آمده نشان داد که در کشت های خالص رابطه عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک با تراکم در هر یک از گونه ها به صورت هذلولی مستطیلی است و تراکم مطلوب برای عملکرد دانه ذرت و لوبیا به ترتیب 7.4 و 16 بوته در متر مربع می باشد. نتایج تجزیه دو متغیره واریانس عملکرد دانه ذرت و لوبیا در کشت های مخلوط نشان داد که صرف نظر از تراکم لوبیا، افزایش تراکم ذرت تا 5.3 بوته در متر مربع می تواند باعث افزایش عملکرد دانه ذرت در مخلوط شود. عملکرد دانه لوبیا نیز در کشت مخلوط ذرت در تراکم پایین با لوبیا در تراکم بالا بیشترین مقدار بود. نتایج همچنین نشان دادند که تعداد دانه در ردیف و تعداد غلاف در بوته به ترتیب مهمترین اجزای عملکرد در ذرت و لوبیا می باشند. برازش مدل های تجربی رقابت با استفاده از روش عکس عملکرد اسپیترز و مدل های نمایی عکس عملکرد نشان دادند که عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در ذرت تحت تاثیر رقابت درون گونه ای می باشد. در حالی که عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک لوبیا تحت تاثیر رقابت بین گونه ای قرار می گیرد. یه عبارت دیگر ذرت در کشت های مخلوطگونه غالب می باشد. این مدل ها همچنین نشان دادند که تداحل در کشت مخلوط ذرت - لوبیا از نوع نامتقارن است . محاسبه شاخص قابلیت نسبی رقابت در این مدل ها نشان داد که در مدل های خطی اثر هر بوته ذرت برعکس عملکرد دانه و بیولوژیک خودش به ترتیب معادل اثر 19.67 و 31.73 بوته لوبیا، و در مدل های نمایی به ترتیب معادل اثر 21.35 و 31.49 بوته لوبیا است . همچنین اثر هر بوته ذرت برعکس عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک هر بوته لوبیا با استفاده از مدل های خطی به ترتیب برابر با 7.05 و 5.85 بوته لوبیا و با استفاده از مدل های نمایی به ترتیب برابر با 7.41 و 6.45 بوته لوبیا برآورد شد. جهت کمی کردن رقابت درون گونه ای و بین گونه ای، برآورد عملکرد در واحد سطح و برآورد شاخص برداشت استفاده از مدل های نمایی عکس عملکرد توصیه شد. ارزیابی کشت های مخلوط با استفاده از نسبت برابری زمین ساده نشان داد که افزایش تراکم هر یک از گونه ها در کشت مخلوط باعث افزایش کارآیی بیولوژیک نظام کشت می شود. بیشترین نسبت برابری زمین ساده (1.25) در کشت مخلوط تراکم متوسط ذرت (5.3 بوته در متر مربع) با تراکم بالای لوبیا (22 بوته در متر مربع) بدست آمد. برای مقایسه کارآیی استفاده از زمین در تیمارهای مختلف ، استفاده از نسبت های برابری زمین موثر، اصلی و ترکیبی توصیه شد.